Historia

    Monaster św. Dymitra Sołuńskiego w Sakach został erygowany dekretem Jego Eminencji Wielce Błogosławionego Sawy Metropolity Warszawskiego i całej Polski z dnia 16 lipca 2001 r. jako Prawosławny Męski Dom Zakonny. Pierwszymi mnichami powołanymi do Domu Zakonnego byli o. Archimandryta Warsonofiusz (Doroszkiewicz) – jako przełożony a także o. ihumen Pafnucy (Jakimiuk). Decyzją św. Soboru biskupów PAKP z dnia 9 marca 2010 Dom Zakonny św. Dymitra został podniesiony do rangi Monasteru.

    Lokalizacja monasteru i wybór jego patrona były ściśle związane z miejscową tradycją i wiarą mieszkańców okolicznych wsi. Miejscowa tradycja mówi, że w czasie najazdu tureckiego jeden z mieszkańców Sak został wzięty do niewoli. Tam pracował w piekarni, gdzie posługiwał się drewnianą deską, którą osłaniał otwór pieca. Okazało się, że deska była ikoną świętego Dymitra. Pewnej nocy jeńcowi ukazał się młodzieniec prosząc, aby zabrał ze sobą ikonę. Gdy sen powtórzył się kilkukrotnie, przestraszony mieszkaniec Sak zabrał ikonę do swojej celi. Przepełniony tęsknotą za rodzinnymi stronami, zapadł przy ikonie w sen. Gdy otworzył oczy, ze zdziwieniem stwierdził, że znajduje się (wraz z ikoną) nieopodal rodzinnej wsi. O wszystkim opowiedział miejscowemu właścicielowi ziemskiemu, a ten na miejscu zdarzenia zbudował drewnianą cerkiewkę. Umieszczona w świątyni ikona św. Dymitra stała się przyczyną uzdrowień wielu osób i zyskała miano cudotwórczej. Ikona w cudowny sposób ocalała w czasie pożaru pierwszej cerkiewki, na której miejscu po pewnym czasie zbudowano nową świątynię. Wiele cudów miało również miejsce w naszym stuleciu. Po pierwszej wojnie światowej, gdy mieszkańcy okolicznych wsi wracali z Rosji, pociąg w którym jechali wykoleił się. Jednak wagon, gdzie znajdowała się ikona świętego i mieszkańcy Sak pozostał nienaruszony.

    Monaster jest zatem przedłużeniem wiary miejscowych mieszkańców, w to że św. Dymitr nieprzypadkowo wybrał właśnie to miejsce i że pomaga każdemu, kto stanie przed jego cudotwórczą ikoną. Święto ku czci św. Dymitra jest obchodzone 26 października/8 listopada. Ponadto szczególnie czczonym świętym w monasterze jest św. Nektariusz z Eginy (dzień pamięci - 22 listopada – st.st.), któremu została poświęcona monasterska kaplica. Uroczyście jest również obchodzone święto Przemienienia Pańskiego (6/19 sierpnia).